Açık Veri

İsteyen herkesin, ücretsiz olarak, hukuki, finansal veya teknolojik bir engel olmadan

• kullandığı,
• yeniden kullandığı ve
• dağıtabildiği veri,

 “açık veri” olarak tanımlanabilir.

Sadece “erişilebilirlik” açık veri olmayı sağlamaz. Örneğin twitter akışlarına herkes erişebilir ancak belirli bir lisans ücreti ödemeden yeniden kullanılamaz veya dağıtamaz.[1] Açık veri, “tekrar kullanma, paylaşma ve değiştirme” haklarını içeren bir lisans altında yayınlanmış olmalıdır.

Temel Kriterler:

• Erişilebilirlik: Ücretsiz ve kısıtsız olarak, tercihen internet üzerinden her zaman ve herkes tarafından erişilebilir olması
• Tekrar Kullanılabilirlik ve Dağıtılabilirlik: Diğer veri setleri ile de birlikte kullanılabilirliği dahil verinin yeniden kullanım ve dağıtıma karşı kısıtının olmaması
• Küresel Katılım: Sadece ticari olmayan konularda kullanım veya sadece belli alanda belli amaçlarla kullanım gibi kısıtların olmaması

Verinin hem insanlar hem makinalar tarafından anlaşılabilmesi, kullanılabilmesi ve farklı kaynaklardan gelen verilerin birleştirilebilmesi için belirli teknik standartlara uygun şekilde kullanıma açılması gerekir. (birlikte çalışabilirlik)

Veri :

• Sınıflandırılmamalı
• Ücretlendirilmemeli
• Hukuki, idari veya teknik erişim kısıtı / şartı olmamalı (Örneğin bir verinin sadece ticari olmayan amaçlarla kullanım izninin verilmesi bu kuralı bozar)
• En sade ve anlaşılır biçimi ile sunulmalı
• Katma değere sahip olmalı
  • Şeffaflığı arttırıcı
  • Hesap verebilirliği güçlendirici
  • Ekonomik /sosyal / akademik taşıyan

 

Temel Felsefe: Verinin asıl sahibi devlet değil vatandaş ve sektördür. Devlet hizmet verebilmek için bu veriyi üretir veya alır. Aynı veriyi ilgili paydaşların faydası amacı ile yeniden kullanıma açmak gerekir. Devlet, vatandaş için daha aktif hizmet sağlamak adına çerçeve üretmelidir. Açık veri de bu çerçevedeki önemli bileşenlerden birisidir. Ancak paylaşılacak veride değerli olan verinin büyüklüğünden önce kalitesi (bütüncül ve temiz olması) dır.

Uygulama Örnekleri

• Citizen Budget Monitoring Online (şeffaflık): Kamu tarafından harcanan paranın takibinin yapılabildiği portaller
• Su kaynaklarının kullanımının vatandaş ile paylaşılması (su tasarrufunun arttığı görülmüştür)
• Hastanelerdeki hasta sayı ve durumlarının paylaşılması (hasta tedavi oranlarında artış gözlenmiştir)
• Parlamento faaliyetlerini içeren açık veri portali
• Eğitim Verilerinin Açılması (Okulların başarı seviyelerini yükseltmeye yönelik çabalarının artığı ve somut olumlu sonuçlar alındığı görülmüştür)
• Canlı trafik bilgisinin açılması
• gov.fr: Ülkedeki temel kazaların canlı veri olarak açılması
• Yürüyüş yapanlara için 2 nokta arasındaki ilgi çekici yerleri gösteren mobil uygulama
• http://www.greatschools.org/ : Okullar hakkında açık veri portali
• Hava durumu ve ilgili verilerden faydalanarak büyük binalarda enerji verimliliğini arttırıcı tavsiyeler üreten uygulamalar
• UPS: Kargo araçları konum bilgisinin paylaşılması

Faydalanıcı Paydaşlar

• Üniversiteler (AR-GE ve Akademik Çalışmalar)
• Basın
• Özel Sektör
• Araştırma Merkezleri

Özel Sektör Açısından Fayda ve Fırsatlar

• İş Optimizasyonu
  • Daha yüksek verimlilik
  • KOBİ’ler için rekabet avantajı
  • Daha güçlü karar-destek sistemleri, belirsiz trendleri daha iyi anlama ve erken yakalama fırsatı
• Yeni iş / ürün ( Hizmet oluşturma fırsatları
  • Veri (Birleştirme, temizleme, standart hale getirme gibi yöntemler ile yeniden veri üretme),
  • Bilgi

Açık Veri Önündeki Engeller

• Vatandaşa daha çok güven duyulması, daha çok verinin açılmasını sağladığı görülmüştür.
• Veriyi açan kurumun veri üzerinde hesap verme sorumluluğu da getirir.
• Verinin bütünlüğü, doğruluğu daha kritik hale gelir.
• Verinin açılması, paylaşım ile birlikte bu verinin ücretli satılmasından kaynaklı kazanımları kurumun elinden alır.
• Verinin gizlilik, mahremiyet, ticari sır, kamusal ve ulusal gizlilik içermesi (Bu nitelikte verinin bütünün çok küçük bir parçası olduğu görülmüştür ve ülkenin kültürüne göre gizlilik sınırlarının değiştiği gözlenmiştir – Dünya Bankası yetkilisi, 11.02.2015, Astana, BM Açık Veri Çalıştayı )

Hangi Veriler Açılmalı ?

Bazı veriler güvenlik, ticari gizlilik veya mahremiyet gibi sebeplerle kapalı olabilir. Ayrıca açık verinin sosyal/toplumsal, akademik, ekonomik … fayda ortaya koyması beklenir. Bu yüzden hangi verilerin açılacağına (veya açılmayacağına) karar verirken bazı kriterlere dikkat etmek gerekir.

            Kişisel bilgi, mahremiyet, kurum gizliliği, kamu güvenliği, ulusal güvenlik, ticari sır  içeren bilgiler açık veri kapsamında açılmamalıdır.

Anonimleştirilmiş bilgilerin, sosyal ağlar ve başka kaynaklar kullanılarak tekrar kişiselleştirilemediği kontrol edilmelidir.

Veriler Nasıl Açılmalı?

• Verinin Tespiti: Paylaşıma uygun, küçük ve sade veri setleri ile başlangıç yapılmalıdır.
• Açık Lisansın Hazırlanması: Verinin dağıtım, paylaşım, kullanım ve yeniden kullanım prensiplerinin açıkça tariflendiği uygun lisans uygulanmalıdır.
• Verinin Kullanıma Açılması: Belirlenmiş standartlara uygun olarak veri kullanıma açılmalıdır.
  • Veri ücretsiz olarak ve kolay erişilebilir bir ortamdan (kurumun kendi sitesinden veya ilgili ulusal portalden, FTP sitesinden yada API olarak gibi) kullanıma açılmalıdır.
  • Data ham ve bütün olarak kullanıma açılmalı, tercihen içeriğinin anlaşılır hale gelmesini sağlayacak bir API (uygulama programlama arabirimi) veya dokümantasyon sağlanmalıdır. Dokümantasyon olmadan açılan verinin etkin ve verimli kullanılamayacağı dikkate alınmalıdır. (Örneğin sıcaklık bildiren bir veri için kullanılan standardın -Celsius, Fahrenheit yada Kelvin- belirtilmemesi gibi) Dokümantasyon formatında PDF, XML gibi endüstri standartları tercih edilmelidir.
  • Patent vb. kısıtlamalardan arındırılmalıdır.
  • Makinalar tarafından okunabilir ve insanlar tarafından anlaşılabilir (ve hatta anlaşılırlığı muhtelif teknik çözümler ile arttırılmış) standart formatlarda (XML, CSV, TSV, RDF vb.) sunulmalıdır.
• Duyurulma ve Dokümantasyon: Açılan verinin içeriğinin de anlatıldığı dokümantasyon ile birlikte öncelikli olarak hedef kitlelere bu verinin açıldığına dair uygun kanallar ile duyurusu yapılmalı, merkezi açık veri kataloglarına kaydı yapılmalıdır.
• Ölçümleme: Scorecard’lar oluşturularak kamunun ne kadar açık olduğunun sayısal değerlendirilmesinin yapılması

 

Temel Öneriler: (BM & Dünya Bankası, 11.02.2015, Astana, Açık Veri Çalıştayı)

1. Sadece veriyi yayınlamak asıl hedef olmamalı
2. Faydalanıcı kesim önceliklendirilmeli (startup, STK, KOBI …)
3. Yüksek değerli veri tespit edilmeli (Verinin %10’u faydanın %90’ını sağlamalı)
4. Kademeli ve küçük adımlar ile uygulamaya geçiş hedeflenerek motivasyon ve başarı sağlanmalı

[1] http://theodi.org/roadmap-uk-2015

30.01.2017 Mustafa AFYONLUOGLU